Polskie sagi rodzinne – dwa klasyki literatury i dziesięć współczesnych historii.

„Rodzina Połanieckich” Henryk Sienkiewicz

To będzie taki nasz punkt wyjścia – saga a rebours, w której rodzina co prawda jest pod lupą, ale rodzinne związki są co najmniej kontrowersyjne. Zresztą, nie wiem, czy wiecie, że książka swojego czasu (po wydaniu w 1895 roku) zebrała mieszane recenzje, z przewagą tych negatywnych. Dlaczego? To powieść obyczajowa, inna od tych historycznych, z których tak znany był Sienkiewicz. Skupia się na życiu codziennym, problemach społecznych i moralnych polskiej inteligencji i ziemiaństwa w drugiej połowie XIX wieku, poruszając przy tym tematy bliskie ówczesnym czytelnikom, takie jak rozwój kapitalizmu, konflikt między tradycją a nowoczesnością oraz dylematy egzystencjalne. Skąd kontrowersje? Wszystko przez głównego bohatera i jego postawę, której daleko do wyczekiwanego patriarchy rodu. Przynajmniej do czasu.

Stanisław Połaniecki to młody, ambitny mieszczanin i przedsiębiorca, bawidamek, który nie myśli o rodzinie i ustatkowaniu. Do czasu. Przypadkiem i wbrew sobie zakochuje się w Maryni Pławickiej, córce swojego dłużnika, zubożałego ziemianina. Dwie różne klasy społeczne, mezalians jak się patrzy. Ona jest dla niego jak święty obraz – nietykalna. On dla niej, no cóż, szybko okazuje się, że nie tak wcale łatwo jest porzucić dawne przyzwyczajenie kawalera. Stanisław musi się zdecydować, czy jest gotów porzucić swoje dotychczasowe podejście do życia i wejść na ścieżkę odpowiedzialności rodzinnej.

Chociaż powieść Sienkiewicza była krytykowana za przestarzałą i zakłamaną postawę bohatera, to myślę, że w gruncie rzeczy „Rodzina Połanieckich” podkreśla wartość życia rodzinnego i uczciwej pracy. Co w tym złego? To historia podejmowania odpowiedzialności, nawet jeśli nie chcemy jej podejmować. Mimo że Połaniecki zmaga się z wewnętrznymi rozterkami, w ostateczności odkrywa, że prawdziwe szczęście i spełnienie można znaleźć w rodzinie oraz w harmonijnym połączeniu życia zawodowego z duchowym. Wartości moralne, takie jak miłość, odpowiedzialność i poświęcenie, wyłaniają się jako fundamenty trwałej i szczęśliwej egzystencji. W tle, Sienkiewicz w genialny sposób pokazuje jak rodzi się kapitalizm, a tradycyjny świat ziemiaństwa zaczyna tracić na znaczeniu. Jak te zmiany wpływają na relacje między ludźmi, szczególnie na moralność i sposób myślenia ówczesnych elit. Jak rodzi się też nowy świat, gdzie dawne ideały powoli idą w zapomnienie.

I jak to u Sienkiewicza – czyta się z zapartym tchem. Mam do jego opowieści słabość, zresztą, po poczytności można dostrzec, że nie ja jedna. Teraz nadrobię serial sprzed lat.

„Noce i dnie” Maria Dąbrowska

Nie może zabraknąć tu porywającej, epickiej, wielopokoleniowej sagi rodzinnej, która posłużyła Dąbrowskiej, by pokazać cały przekrój historyczno-społeczno-obyczajowy epoki, a wszystko uzupełnić o rys stricte egzystencjalny. Dzieje pewnego rodu, rodzinne bolączki, niezapomniane postacie i wielka historia w tle w naszymi narodowymi wzlotami i upadkami. Nic dziwnego, że autorka była tak nagradzana i doceniona.

„Stulecie Winnych” Ałbena Grabowska

Porywająca serce, monumentalna saga rodzinna – dzieje rodu Winnych z podwarszawskiego Brwinowa, które sięgają drugiej połowy XIX wieku. Zwykłe życie, bolączki i radości, miłości i nienawiści, tajemnice i sekrety, a wszystko to wplecione w tę największą historię, która przetacza się przez wioskę. Czytelnik podczas lektury czuje tamte zapachy, krząta się po brwinowskich domostwach, biega śladami bohaterów i… nie potrafi się oderwać. Jest w tym coś magicznego, coś wiecznego, siła znakomitej rodzimej literatury. Za to pokochałam opowieści Ałbeny Grabowskiej.

„Jeżycjada” Małgorzata Musierowicz

Jedna z Waszych ulubionych sag rodzinnych! To tak naprawdę cykl powieści o losach rodziny Borejków oraz ich przyjaciół, mieszkających w poznańskiej dzielnicy Jeżyce. Akcja rozgrywa się na przestrzeni kilku dekad, a każda część cyklu skupia się na przygodach innego członka rodziny Borejków lub ich bliskich, przedstawiając ich codzienne zmagania, radości i troski. Miłość, przyjaźń, dorastanie, rodzinne więzi, czy wartości moralne, tradycja – jest tu wszystko, co można pokochać i odnaleźć cząstkę siebie.

„Akuszerki” Sabina Jakubowska

Niezwykła, napisana z rozmachem powieść historyczna, dla miłośników twórczości Ałbeny Grabowskiej czy Elżbiety Cherezińskiej, hołd złożony akuszerkom i położnym. Zanurzona w historii, w której historia ściśle wiąże się z losami bohaterki. Jednocześnie to niezwykłe doświadczenie, piękna literatura piękna, kobieca saga o kobiecości i o kobietach. Zachwycająca, a nawet onieśmielająca przez cały ogrom wiedzy i szacunku, który przekazuje.

„Cukiernia pod Amorem” Małgorzata Gutowska-Adamczyk

To pyszna kilkutomowa saga, która łączy w sobie wątki obyczajowe, historyczne i miłosne, rozgrywające się na przestrzeni kilku pokoleń. Akcja powieści toczy się zarówno współcześnie, jak i w przeszłości, głównie w miasteczku Gutowo, gdzie tytułowa cukiernia stanowi centrum życia społecznego. Historia rodziny Hryciów, właścicieli cukierni, splata się z losami innych rodzin oraz z odkrywaniem tajemnic z przeszłości, które sięgają XIX wieku. Powieść porusza tematy miłości, lojalności, zdrady, a także silnych więzi rodzinnych, na tle zmieniającej się historii Polski.

„Nad Zbruczem” Wiesław Helak

Opowieść o polskim pograniczu, o dolinie rzeki, która dzisiaj być może przez wielu jest już zapomniana, a która przez lata była niemym świadkiem historycznych wydarzeń, a także tworzyła symboliczną granicę cywilizacji między Zachodem a Wschodem. Wiesław Helak snuje dzieje polskiego rodu, a jednocześnie ukazuje koniec polskiego ziemiaństwa, wymieranie dworków jako centrum polskiej myśli. Na dokładkę, zachwyca absolutnie precyzją, językiem wartkim, a poetyckim, polszczyzną, której nie spotyka się już we współczesnej literaturze. To prawdziwa perełka.

„Strupki” Paulina Jóźwik

Młoda kobieta powraca do domu, by odkryć nie tylko rodzinne tajemnice, ale też zrozumieć samą siebie i swoje własne zagubienie. Główna bohaterka, Nastka, wraca do rodzinnej wsi, aby zająć się chorą babcią, która niegdyś była dla niej najważniejszą osobą. To cudownie kobieca opowieść o powrotach, o rodzinie, o więzach, które potrafią pokonać odległości, potrafią pokonać gniew. Ale też o tłumionych smutkach, które zawsze odnajdą ujście po latach.

„Zakładnicy wolności” Nina Majewska-Brown

Poruszająca, kobieca, pełna dramatów rodzinna saga z wielką historią w tle oparta o prawdziwe wydarzenia na dokładkę. Dworek pod Środą Wielkopolską w okolicach Poznania w zaborze pruskim, dom Florentyny i Konstantego Zabierzyńskich. W tle Wielka Wojna, sny o niepodległości, a w domu narodziny dziecka i rodzinny najazd najbliższych. Zwykłe życie i historyczna zawierucha. A wszystko to prawdziwe.

„Gorzko, gorzko” Joanna Bator

To wielopokoleniowa saga rodzinna, która przedstawia losy czterech kobiet, ukazując ich życie na tle zmian społecznych i historycznych w Polsce. Powieść skupia się na trudnych relacjach między matkami a córkami, traumach z przeszłości oraz próbach odnalezienia własnej tożsamości. To portret kobiecego doświadczenia, który eksploruje uniwersalne tematy związane z kobiecością, rodziną i przeznaczeniem.

„Dunkel” Jakub Bielawski

Saga rodzinna spowita grozą osadzona na Dolnym Śląsku, w której przeszłość przenika się z teraźniejszością, a rzeczywistość miesza się z mitem. Wszystko to z ust tytułowego Dunkela. To ciemność, to rysa, toból, który przenosi się z pokolenia na pokolenie, naznacza kolejnych ludzi i osadza się tak w człowieku, jak w ziemi, którą zamieszkuje. Dunkel mówi o ludzkiej naturze, o grozie historii i o nas samych.

„Zemsta i przebaczenie” Joanna Jax

Wielotomowa saga rodzinna, której akcja rozgrywa się na tle burzliwych wydarzeń XX wieku, poczynając od lat 30. Opowiada o losach kilku bohaterów, których życie splata się w dramatycznych okolicznościach przed i w trakcie II wojny światowej. W centrum powieści są miłość, zdrada, nienawiść i dylematy moralne, które towarzyszą bohaterom, próbującym przetrwać w trudnych czasach pełnych przemocy i chaosu. Powieść ukazuje zarówno dramat osobistych decyzji, jak i wielkie historyczne zmiany, a także pokazuje, jak wojna wpływa na ludzkie charaktery, skłaniając do wyboru między zemstą a przebaczeniem.

O.

*We współpracy z Wydawnictwem Świat Książki.