Nie sposób nie było słyszeć o tym tytule – jego charakterystyczna okładka swojego czasu była wszędzie, a sam tytuł całymi miesiącami utrzymywał się na pierwszych miejscach list światowych i polskich bestsellerów. Niewiarygodna historia miłosna z niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w bestsellerowej powieści Heather Morris „Tatuażysta z Auschwitz”.
Historia potrafi być zwodnicza. Czas potrafi płatać figle pamięci. Wydarzenia mogą plątać się, rozmazywać, zatracać w wyobrażeniach. Jednak pewne fakty nigdy nie powinny zostać zapomniane, nie mogą ulec zatarciu. Wyryte w kamieniu powinny stanowić przygnębiające dziedzictwo ludzkości po wsze czasy, ku pamięci kolejnych pokoleń, by nigdy nie popełniły tego samego błędu, nie zeszły z wyznaczonej ścieżki. Wydarzenia II Wojny Światowej naznaczyły kolejne pokolenia ludzi na całym świecie. Okrucieństwa odcisnęły swoje piętno, a niewyobrażalne liczby ofiar zapisały się na zawsze w naszych umysłach. W nas płynie krew tych, którzy przetrwali, to my musimy pamiętać wydarzenia takimi, jaki były, a nie takimi, jak byśmy chcieli je widzieć.
To właśnie dlatego „Tatuażysta z Auschwitz” wywołał nie lada kontrowersje, zbulwersował historyków w tej opowieści, cokolwiek poruszającej serca, sporo jest jednak niedopowiedzeń, a samej autorce Heather Morris historycy zarzucają nadinterpretacje, przeinaczenia faktów historycznych, a nawet przekłamania. Czy piękna opowieść miłosna na tle piekła oparta o prawdziwe wydarzenia wystarczy?
Lale Eisenberg trafił do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau 23 kwietnia 1942 roku, gdy rząd Słowacji ugiął się pod żądaniami nazistowskiej III Rzeszy. Został przydzielony do pracy jako Tätowierer tatuażysta, którego praca polegała na nanoszeniu numerów kolejnym grupom więźniów. To tam, podczas jednego z nowych transportów poznał młodziutką Gitę Furman i zakochał się bez pamięci. Oboje byli gotowi zrobić wszystko, by przetrwać piekło, pewnego dnia opuścić obóz i dożyć w spokoju końca swoich dni.
Ta historia brzmi niemal nieprawdopodobnie, a wydarzyła się naprawdę. Lale i Gita przeżyli, by pod zmienionym nazwiskiem trafić do Australii, założyć rodzinę i nowy dom. To właśnie tam, siedemdziesiąt lat po tragicznych wydarzeniach Lale Sokołow (już nie Eisenberg) po śmierci żony postanowił podzielić się swoimi wspomnieniami z Heather Morris scenarzystką, która w jego opowieści znalazła inspirację, by stworzyć scenariusz filmowy. Z czasem ten scenariusz przekształciła na powieść, a ta wkrótce stała się światowym bestsellerem, tłumaczonym na wiele języków. Być może to właśnie dlatego „Tatuażysta z Auschwitz” miejscami bywa boleśnie uproszczony, sam bohater dziwnie beztroski, a sama opowieść zamienia się w coś na kształt love story w przerażającym otoczeniu buzujących krematoriów i ludzi, którzy umierają setkami tysięcy.
Nasz bohater snuje opowieść o jednej z największych ludzkich tragedii z perspektywy ponad siedemdziesięciu lat, więc oczywistym jest, że nie wszystko będzie się w tej relacji zgadzać pod względem historycznym. Jego rozedrgana pamięć może meandrować w przeszłości, ale to Heather Morris sama popełniła rażące błędy, utrzymując zarówno we wstępie, jak i posłowiu, że zrobiła research i wszystko dokładnie sprawdziła. Do błędów popełnionych przez autorkę odniosła się Wanda Witek-Malicka z ramienia Centrum Badań Muzeum Auschwitz zaznaczając, że „Tatuażysta z Auschwitz” pełen jest rozbieżności z prawdziwymi wydarzeniami. Badaczka przyjrzała się opisywanym wydarzeniom, porównała je z archiwalnymi dokumentami, a wtedy okazało się, że nawet tytułowa pozycja Lalego jako jednego z dwóch stałych tatuażystów obozu zostaje podważona. To nie była pozycja stała, ale rotacyjna, nie było jednego człowieka, który tę pracę wykonywał… To jedynie podsyca więcej pytań dotyczących chociażby specjalnych przywilejów naszego bohatera, związanych z tą funkcją. Takich rozbieżności jest więcej, a całość ukazuje słowami Wandy Witek-Malickiej „całościowy nieautentyczny obraz rzeczywistości łagrowej”. To jedynie początek wielu niedopowiedzeń.
To czytać, czy nie czytać „Tatuażystę z Auschwitz”? Decyzja należy do Was, Drodzy Czytelnicy, ale mogę Wam jedynie powiedzieć, że tę powieść czyta się z niepokojem, bo jeszcze żadna relacja z niemieckiego obozu koncentracyjnego nie była tak podkoloryzowana, tak miejscami przesłodzona i upoetyzowana. Od pierwszych stron czuć, że coś w tej powieści jest nie do końca tak, jak być powinno, a z każdym kolejnym rozdziałem całość pruje się w szwach. Tutaj tylko love story ma jakiś punkt odniesienia i można przeczytać tę powieść właśnie ze względu na ten aspekt obozowej, niemożliwej niemal miłości, przesyconej emocjami. Miłośnikom prawdy historycznej nie polecam, chociaż możecie przeczytać z ciekawości, żeby samemu przekonać się czym „Tatuażysta z Auschwitz” jest, a czym być próbuje.
Być może odebrałabym tę powieść pozytywniej, gdyby nie dotyczyła tak okropnego prawdziwego okresu historii. Być może podeszłabym do niej inaczej, gdyby akcja nie rozgrywała się zaledwie 80 lat temu, na naszych okupowanych ziemiach, tak niedaleko, tak blisko. Niestety liczyłam, że biorąc do ręki taki bestseller, powieść, która dotyczy tak ważnego momentu historii, dostanę coś więcej niż miłosną wydmuszkę. Myliłam się.
O.
*Zapraszam na film!
W pełni się zgadzam! Nic dodać, nic ująć!
Bardzo dziękuję!
Nawet nie wiesz jak cieszy mnie twoja opinia. Przez pewien czas myślałam, że zwariowałam, bo wszystkie moje znajome patrzyły na tę książkę jak na jakieś bożyszcze. Cały czas słyszałam, że muszę przeczytać a jak w końcu przeczytałam to się okazało, że mi coś w niej nie do końca pasuje. A oprócz tego cały czas przez miesiące na listach bestsellerów. Cały czas promowana na Empiku jako najlepsza. Moim zdaniem to średnia książka, wiele mi w niej nie grało, a nawet nie słyszałam o kontowersjach historycznych.
To od razu widać, prawda? Też miałam takie narastające wrażenie i pojawiało się pytanie „ale co ja czytam?” – przecież to niemożliwe, to nie mogło być tak. Widać te podkoloryzowane sytuacje, to ubarwione życie obozu. Nie powinno się tego tytułu promować, a przynajmniej powinno pojawić się sprostowanie.
Mam takie wrażenie, że trudno by było taka tematykę skrytykować… Poczytam
W sensie – dlaczego trudno? Krytyka nie dotyczy tematyki, tylko niepoważnego podejścia do tematu właśnie. Wspomnienia wspomnieniami, ale Heather Morris jako pisarka, która zaznacza historyczność swojej książki ma moralny obowiązek, by pewne kwestie zachować niezmienione. Życia obozowego nie można kolorować ani poetyzować. Stąd otwarta krytyka. Zapraszam na dyskusję pod film na YouTube – tak pojawiło się sporo ciekawych komentarzy.
Ja również w pełni się zgadzam. I zastanawiam się, nad sensem pisania oraz wydawania takich książek. To niebezpieczne. Wyobraźmy sobie, że będzie to jedna z niewielu książek o Holokauście, która przetrwa do końca tego wieku. Jaka pamięć o tych wydarzeniach pozostanie? Wypaczona.
Do sięgnięcia po „Tatuażystę z Auschwitz” zachęcił mnie opis, z którego wynika, iż jest to powieść oparta na faktach. Przeczytałam więc tę książkę, ale bez wielkich zachwytów. Ot, kolejna miłosna historia z wojenna tragedią w tle. A potem trafiłam na artykuł doktor Witek-Malickiej i porządnie się rozczarowałam, kiedy badaczka krok po kroku podważała autentyczność historii przedstawionej w „Tatuażyście”. Trochę poczułam się nabita w butelkę, zwyczajnie oszukana. Gdybym wcześniej zaznajomiła się z artykułem Witek-Malickiej, raczej nie zdecydowałabym się na lekturę tej powieści.
Podejrzewam, że wielu czytelników mogło poczuć się podobnie jak Ty…
Mi się „Tatuażysta z Auschwitz” podobał. Nie patrze na tą lekturę pod pryzmatem wydarzeń historycznych, lecz samej historii miłosnej. Dlatego też sięgnęłam po kontynuację i również się nie zawiodłam. Gusta czytelnicze są różne. Każdy oczekuje czegoś innego od książki, więc trudno oczekiwać, że coś, co dla jednego jest bestsellerem dla drugiego również nim będzie. „Podróż Cilki” pozostawiła po sobie emocjonalny ślad we mnie, a to dla mnie jest znakiem, że książka byłą warta przeczytania. Pozdrawiam.
Cieszę się, że znalazłaś w tych powieściach coś dla siebie, niemniej warto pamiętać, że to jest fikcja – prawda jest tam bardzo koloryzowana, za bardzo – stąd moje zarzuty do tej książki i do autorki.
Po przeczytaniu książki, nie uwierzyłem w opisaną historię. Ewidentnie można wyczytać między wierszami, że bohater chce się wybielić pod koniec swego żywota. Później zacząłem czytać opinie i moje przypuszczenia się potwierdziły.
„miłosna wydmuszka” – bardzo trafne określenie.
Czytałem kilka książek na temat życia i śmierci w Auschwitz. Znałem kilka osób, które przezyły obóz i były skłonne o nim opowiadać.
Myślę, że to w jakiś sposób zahartowało mnie do przeczytania tej książki i zachowania pogody ducha.
Spotkałem liczne entuzjastki tej książki. Entuzjastki, jakoś trudno mi spotkać mężczyznę czytającego książki.
Po wysłuchaniu ich opinii nie próbuję wyjasniać, prostować.
One z tej książki wyciągają pozytywny wniosek – miłość silniejsza niż niewola i śmierć. Jak można z tym dyskutować.
Zastanawiam się czy to jest przyszłość historii? Zostanie przekręcona w ten sposób, żeby ludzie wyciągali pozytywne dla siebie wnioski.
Widzę niebezpieczeństwa w takim podejściu, ale nie czuję motywacji aby się sprzeciwiać.
Oto moja recenzja, którą umieściłem na facebooku;
Przez ostatnie dwa dni męczyłem książkę Heather Morris „Tatuażysta z Auschwitz”. Mam taką naturę, że jak już zaczynam czytać książkę to staram się ją skończyć… i tą też „wymęczyłem”. Jednakże jestem bardzo zniesmaczony, jak autorka mogła tak lekko podejść do tak delikatnego tematu. Przeczytałem sporo książek o tym dramatycznym miejscu. Jak dla każdego Polaka nazistowski obóz Auschwitz – Birkenau jest miejscem, przed którym chylimy czoła ze względu na ogrom cierpienia i tragedii jaka się tam wydarzyła. Jest to miejsce zadumy i przemyśleń… o nas ludziach. Dlatego szlag mnie trafił, że można tak lekko sobie pisać… Autorka w nocie napisała, że: „niniejsza książka to fikcja literacka, a choć powstała na podstawie bezpośredniej relacji ocalałego więźnia Auschwitz, nie stanowi historycznego dokumentu wydarzeń Zagłady”. To pytam, po co poruszać tak wrażliwą tematykę? Czy zamysłem było przedstawienie historii miłosnej w okresie zagłady rodem z Harlequina? Albo porusza się taki wrażliwy temat po to, aby ukazać prawdę albo wcale. Autorka myli wiele faktów, przeinacza je i od razu widać, że przy pisaniu nie zadała sobie trudu aby odwiedzić obóz koncentracyjny Auschwitz – Birkenau. W książce jest wiele nieścisłości, np. numer Gity. Przyjechała 20 dni wcześniej do obozu od Lale ale numer ma 4562, a Lale po upływie 20 dni już 32 407. W dodatkowych informacjach następnie wyjaśnia, że Gita według wspomnień męża miała numer 34902. Sama historia wydaje się trochę absurdalna… dziwna relacja tatuażysty z ss-manem Beretzkim, wynoszenie w takich ilościach kamieni szlachetnych, biżuterii oraz pieniędzy z „Kanady” przez więźniów, aby Lale mógł kupować za to jedzenie od polskiego robotnika Wiktora… Kosztownościi w obozie to chleb powszedni taki obraz się wyłania z tej książki, nawet za ujawnienie u głównego bohatera, że posiada znaczne precjoza, unika on kary… jedynie wciry dostał i to też od znajomego kata. Sam Wiktor – robotnik polski, tak lekko mu przychodziło zdobywanie wędlin, czekolady w tamtych czasach, że wygląda na to, że tuż za rogiem był sklep spożywczy nad szczegół dobrze zaopatrzony… Dobrze wiemy, że podczas okupacji niemieckiej ludność polska borykała się z problemem zdobycia podstawowych artykułów, a tu wędlinka – bach jest, czekoladka – bach jest i te rajstopy nylonowe… to mnie rozwaliło… Jaką trzeba się wykazać indolencją, aby pisać takie banialuki. Wiem, że autorka nie uznaje tej powieści z gatunku historycznego, ale należałoby oczekiwać, że przynajmniej nie będzie mijała się z prawdą. Kolejna nieścisłość, lek na tyfus… to nic, że w tamtych czasach nie było takiego leku, ale główny bohater go zdobył… Jest jeszcze kilka rażących uchybień w tej książce ale cóż… czego wymagać od nowozelandki, która chyba nie bardzo wiedziała w tamtym czasie, gdzie dokładnie leży Polska. Kuriozum to już płacenie za usługi seksualne biżuterią austriackim dziewczynom według widzimisię, główny bohater jedzie rowerem bo uciekł z obozu i dostaje pracę w pałacu u żołnierzy radzieckich jako alfons… no nóż się otwiera. Po lekturze tej mam mieszane uczucia jeśli chodzi o głównego bohatera. Został przedstawiony jako hochsztapler i cwaniak myślący tylko o sobie… Na koniec zaznaczyć należy, że autorce brak wrażliwości takiej typowo ludzkiej aby przedstawić w bardzo banalny sposób zło jakie się tam zalęgło. Śmiało mogę zarzucić autorce brak warsztatu oraz poczucia smaku. jeśli ktoś chciałby przeczytać tą książkę to nie polecam. Szkoda wydanych ponad 30 zl. Lepiej kupić inną pozycję, która traktuje z szacunkiem tamte wydarzenia. Przepraszam, ale musiałem bo oczekuję prawdy w temacie osób, które przeszły przez obóz koncentracyjny – jakikolwiek, to nie były wczasy, to był…. każdy z nas ma swoje określenie.
Twoje odczucia względem tego tytuły nie dziwią mnie wcale, a z wieloma uwagami sama się zgadzam. Niestety jak to z bestsellerami bywa – bestsellerami pozostaną. Nam natomiast pozostaje nadzieja, że czytelnicy zauważą te niespójności i zbyt bujną wyobraźnię autorki.